weRelate

Ψυχαναγκαστική άσκηση. Όταν η άσκηση δεν ωφελεί

Όλοι γνωρίζουμε, ότι  η άσκηση είναι ωφέλιμη για όλους! Τα οφέλη της είναι πολλά και γνωστά σε όλους. Ωστόσο, όπως και με ο,τιδήποτε στη ζωή,  το «πάρα πολύ» δεν είναι πάντα καλό. Η υπερβολική άσκηση μπορεί να γίνει επιβλαβής τόσο για την σωματική όσο και για την ψυχική υγεία!

Ο όρος Ψυχαναγκαστική Άσκηση είναι γνωστός και ως υπερβολική άσκηση, υποχρεωτική άσκηση, εθισμός στην γυμναστική, Athletica Anorexia και περιγράφει έναν καταναγκασμό στο να γυμνάζεται κάποιος πολύ περισσότερο και με ιδιαίτερο σθένος από ότι θεωρείται «φυσιολογικό».

Η άσκηση είναι καλή όταν γίνεται για τους σωστούς λόγους, δηλαδή για την βελτίωση και την διατήρηση μίας καλής φυσικής κατάστασης και μίας γενικότερης υγείας. Γίνεται όμως, επικίνδυνη και κακή για την υγεία, όταν κάποιος γυμνάζεται σε πολύ έντονα επίπεδα και για μεγάλη χρονική περίοδο.

Εθισμός στην άσκηση

Κάποιος μπορεί να εθιστεί στην άσκηση. Μπορεί να ξεκινήσει με καλές προθέσεις, να θέλει να είναι σε φόρμα και υγιής, αλλά σταδιακά να αυξάνει τον αριθμό και την ένταση των ασκήσεων μέχρι να αναπτύξει εξάρτηση από την γυμναστική. Όπως όλα τα πράγματα όταν ξεφύγουν από τον έλεγχο, η άσκηση δεν είναι πλέον επιλογή, αλλά ανάγκη. Πόση άσκηση όμως είναι πάρα πολύ;

Σημάδια της Ψυχαναγκαστικής Άσκησης

Κάποιος μπορεί να ασκείται για τους λάθος λόγους όταν εμφανίζει κάποια ή όλα από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• Αισθάνεται υπερβολικό άγχος, έχει συναισθήματα ενοχής και θυμού, αν δεν καταφέρνει να γυμναστεί.
• Η άσκηση γίνεται η κοινωνική του ζωή, περιορίζει τις κοινωνικές του δραστηριότητες ή αποσύρεται από φίλους, έτσι ώστε να μη χάσει την προγραμματισμένη προπόνηση.
• Βρίσκει χρόνο, με οποιοδήποτε κόστος, για να γυμναστεί όπως, να μην πάει στο σχολείο, στην δουλειά του ή σε κάποια ανάλογη υποχρέωση.
• Ο τρόπος, που αισθάνεται για τον εαυτό του, καθορίζεται από πόση γυμναστική έκανε ή πόσο σκληρή ήταν η προπόνησή του.
• Η άσκηση καθοδηγείται κυρίως από την επιθυμία ελέγχου του βάρους, της σύσταση του σώματος (διατήρηση μυϊκής μάζας) ή του σωματότυπου.
• Η άσκηση δεν πραγματοποιείται ως διασκέδαση και ευχάριστη εμπειρία ή ποτέ δεν είναι ικανοποιημένος με τα επιτεύγματά του στην γυμναστική (δεν είναι ποτέ αρκετή).
• Γυμνάζεται σε ασυνήθιστα μέρη (κρεβάτι, στη ντουζιέρα), σε περίεργες ώρες (στη μέση της νύκτας, στις 12:00 το μεσημέρι με καύσωνα) ή όταν κάποιος γίνεται μυστικοπαθής ως προς την συμπεριφορά του γύρω από την γυμναστική και προσπαθεί να κρύψει την ποσότητα της άσκησης.
• Η γυμναστική γίνεται ένας τρόπος αντιμετώπισης της κακής εικόνας, που έχει κάποιος για το σώμα του, της ανησυχίας, που έχει για το βάρος και τη χαμηλή αυτοεκτίμηση του και προσπαθεί να αποκτήσει μία αίσθηση ελέγχου πάνω στη ζωή του μέσα από τον αριθμό και την ένταση των ασκήσεων.
• Η επιλογή των τροφίμων βασίζεται αποκλειστικά στην άσκηση. Η γυμναστική γίνεται η «τιμωρία» για κάποια «απαγορευμένη» ή «κακή» τροφή, ή «εξαγνίζει» και «καίει» τις θερμίδες ή κάποιος περιορίζει τρόφιμα από την διατροφή του γιατί δεν μπορεί να γυμναστεί.
• Γυμνάζεται ακόμη και όταν είναι άρρωστος ή τραυματισμένος, δεν μπορεί να πάρει μία μέρα ρεπό από την προπόνηση ή να απέχει κάποιες μέρες γιατί απλά δεν έχει όρεξη να γυμναστεί.
• Το είδος και ποσότητα της άσκησης αποφασίζεται μετά από έναν αυστηρό υπολογισμό της ποσότητας του φαγητού, που καταναλώθηκε, και κατά συνέπεια των θερμίδων, που πρέπει να κάψει.

Η Ψυχαναγκαστική Άσκηση συνδέεται συχνά με διαταραγμένες διατροφικές συνήθειες και αυστηρή δίαιτα, τόσο στις γυναίκες, όσο και στους άνδρες. Συνοδεύει ασθένειες όπως Νευρική Βουλιμία ή Νευρική Ανορεξία. . Πολλοί ανορεκτικοί θα χρησιμοποιήσουν την άσκηση ως «εκκαθάριση» των θερμίδων από το φαγητό, και πολλοί βουλιμικοί θα την χρησιμοποιήσουν για να «τιμωρήσουν» τον εαυτό τους μετά από την κατανάλωση φαγητού.

Η Ψυχαναγκαστική Άσκηση στην Εφηβεία

Μπορεί να είναι δύσκολο για κάποιο γονέα να αναγνωρίσει εάν το παιδί του ασκείται υπερβολικά. Γιατί άλλωστε ένας γονέας να δυσαρεστείται όταν το παιδί του  φροντίζει το σώμα του και ασκείται «τακτικά»; Φυσικά, η βασική διαφορά είναι ανάμεσα στην «τακτική» άσκηση και στην «εμμονή» με την άσκηση. Η Ψυχαναγκαστική Άσκηση γίνεται ολοένα και πιο συχνή μεταξύ των εφήβων στην προσπάθειά τους να ελέγξουν δύσκολες και αγχωτικές καταστάσεις στη ζωή τους. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί αισθάνεται μεγάλη πίεση από τις εξετάσεις ή είναι θύμα εκφοβισμού στο σχολείο, η υπερβολική άσκηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για τον έλεγχο αυτών των ανησυχητικών καταστάσεων.

Σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία από την Ψυχαναγκαστική Άσκηση

Υπάρχουν πραγματικοί κίνδυνοι μυοσκελετικών τραυματισμών και μόνιμες βλάβες στα οστά, στους μύες, στους συνδέσμους και στους τένοντες, λόγω των υπερβολικών απαιτήσεων, ειδικά όταν κάποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό του να ξεκουραστεί από την άσκηση ή να θεραπευτεί πλήρως από κάποιο τραυματισμό. Καθώς το σώμα ωθείται πέρα από τα όριά του, τα άτομα μπορεί να γίνουν πιο επιρρεπή σε λοιμώξεις και αισθήματα κόπωσης και εξάντλησης.

Επιπρόσθετα, εάν δεν καταναλώνονται τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, το σώμα αρχίζει να διασπά μυϊκή μάζα στην προσπάθειά του να βρει πηγή ενέργειας.

Στις γυναίκες, η υπερβολική άσκηση επηρεάζει την ισορροπία των ορμονών, με αποτέλεσμα την αμηνόρροια (απώλεια εμμήνου κύκλου), προβλήματα γονιμότητας και οστεοπόρωσης (απώλεια οστικής μάζας).

Οι άνθρωποι που ασκούνται υπερβολικά συχνά υποφέρουν από άγχος και κατάθλιψη, κακή αντίληψη της εικόνας του σώματός τους, χαμηλή αυτοεκτίμηση και ανησυχούν υπερβολικά για το βάρος τους.

Το να περιορίζει κάποιος την τροφή του σε συνδυασμό με εθισμό στην άσκηση μπορεί να έχει πολύ επικίνδυνες επιπτώσεις και να οδηγήσει ακόμη και στο θάνατο (όπως στην Νευρική Ανορεξία).

Πηγές: NEDA, National Eating Disorders Association, www.neda.org

Long,C.G.(1995) Assessment and management of eating

disordered patience who over-exercise: A four-year follow-up of

six single case studies. Journal of Mental Health. 4,309-316.

Μαρία Σαμιώτη 

Ψυχοθεραπεύτρια-Οικογενεική Θεραπεύτρια

Εξιδίκευση στις Διατροφικές Διαταραχές & Παχυσαρκία

(όπως δημοσιεύτηκε στο www.diatrofi.gr)