weRelate

Ψυχογενής ή Νευρογενή Ανορεξία (Anorexia Nervosa)

Η Νευρογενή Ανορεξία (ΑΝ) είναι η λιγότερο κοινή και η πιο επικίνδυνη Διατροφική Διαταραχή (η θνησιμότητα ξεπερνά το 10%) . Χαρακτηρίζεται από άρνηση του ατόμου να διατηρήσει ένα ελάχιστο φυσιολογικό για την ηλικία του σωματικό βάρος, από ακραίες μεθόδους ελέγχου του βάρους, ιδιαίτερα  αυστηρούς διατροφικούς περιορισμούς και έντονο φόβο μήπως το άτομο γίνει παχύ. Τα άτομα με Νευρική Ανορεξία έχουν σοβαρές διαταραχές στο τρόπο με τον οποίο βιώνουν και αξιολογούν το σώμα τους.

 

Τα κριτήρια διάγνωσης κατά το DSM IV-TR για την Ψυχογενή Ανορεξία

Α.  Άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του σώματος στο ή πάνω από ένα ελάχιστο φυσιολογικό βάρος για την ηλικία και ύψος του ( πχ. απώλεια βάρους που οδηγεί σε διατήρηση του βάρους του σώματος κάτω από 85% του αναμενόμενου ή αποτυχία να κάνει αναμενόμενη αύξηση του σωματικού βάρους κατά τη διάρκεια της περιόδου ανάπτυξης, οδηγώντας σε σωματικό βάρος λιγότερο από 85% αυτού που αναμένεται).

Β. Έντονος φόβος του ατόμου μήπως πάρει βάρος ή γίνει παχύ, ακόμα κι αν είναι λιποβαρές (κάτω απ’ το κανονικό).

Γ. Διαταραχές του τρόπου που βιώνει το  σωματικό βάρος ή το σχήμα του σώματός του, αδικαιολόγητη επιρροή του σωματικού βάρους ή σχήματος (εικόνα σώματος) στην εκτίμηση του εαυτού, ή άρνηση της σοβαρότητας του παρόντος χαμηλού σωματικού  βάρους.

Δ. Στις γυναίκες μετά την έναρξη της περιόδου, αμηνόρροια, δηλαδή η απουσία τουλάχιστον 3 διαδοχικών εμμηνορρυσιών. (Μια γυναίκα  θεωρείται ότι έχει αμηνόρροια εάν οι περίοδοί της έρχονται μόνον μετά τη χορήγηση ορμονών π.χ. οιστρογόνα)

Υπάρχουν δύο τύποι:

Περιοριστικός Τύπος: Κατά τη διάρκεια του τρέχοντος επεισοδίου Νευρικής Ανορεξίας, το άτομο δεν έχει εμπλακεί συστηματικά σε συμπεριφορά υπερφαγίας ή εκκαθάρισης  (πρόκληση εμετού ή κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή κλύσματα).

Εκκαθαριστικός/Υπερφαγίας Τύπος: Κατά τη διάρκεια του τρέχοντος επεισοδίου Νευρικής Ανορεξίας, το άτομο εμπλέκεται συστηματικά σε υπερφαγικά επεισόδια ή/και εκκαθαριστική  συμπεριφορά.

Ο Περιοριστικός Τύπος επιτυγχάνει την απώλεια βάρους κυρίως με δίαιτα (ακραίοι διατροφικοί κανόνες), νηστεία και υπερβολική γυμναστική. Ο Τύπος Υπερφαγίας/Εκκαθάρισης η απώλεια βάρους επιτυγχάνεται με αυτοπροκαλούμενο εμετό, καθαρτικά, διουρητικά ή κλύσματα ύστερα από υπερφαγία αντικειμενική ή υποκειμενική. Αντικειμενική υπερφαγία είναι όταν οι ποσότητες τροφής που καταναλώνει το άτομο είναι αντικειμενικά μεγάλες. Υποκειμενική υπερφαγία είναι η λήψη μικρών ποσοτήτων τροφής που το άτομο τις αντιλαμβάνεται είτε ως μεγάλες είτε ως ιδιαίτερα απαγορευμένες. Είναι σύνηθες τα άτομα με ΑΝ να εναλλάσσονται ανάμεσα στους δύο τύπους σε διάφορα σημεία κατά τη διάρκεια της διαταραχής τους.

 

Τα άτομα με Ψυχογενή Ανορεξία παρουσιάζουν έναν αξιοσημείωτο βαθμό άρνησης για το πρόβλημά τους. Πολλά άτομα αρνούνται και απορρίπτουν το γεγονός ότι είναι λιποβαρή (σε βαθμό απίσχνασης) και εξακολουθούν να «νιώθουν παχιά».

 

Η ψυχογενής ανορεξία μπορεί να παρουσιαστεί σε άτομα οποιασδήποτε εθνικότητας ή κοινωνικοοικονομικής τάξης, συχνότερα δε αναπτύσσεται σε κορίτσια που ασχολούνται με τη γυμναστική, αθλητισμό (ενόργανη, ρυθμική γυμναστική), το μπαλέτο, δραστηριότητες οι οποίες απαιτούν από το άτομο λεπτό σώμα και ορισμένο βάρος (ρυθμική γυμναστική που απαιτεί ορισμένο βάρος κατά τη διάρκεια των αγώνων, μοντέλα). Στα αρχικά στάδια το περιβάλλον το ανορεκτικού ατόμου δεν αντιλαμβάνεται τίποτα. Απλώς το άτομο αρχίζει περιορίζει την πρόσληψη τροφής στις διαιτητικές και επομένως υγιεινές τροφές, αποφεύγει την κατανάλωση λιπών και υδατανθράκων. Προοδευτικά, όμως, ελαττώνεται η πρόσληψη τροφής και προχωρά η απώλεια βάρους, ο περίγυρος (συγγενείς, φίλοι) τρομάζουν καθώς το ανορεκτικό άτομο εξακολουθεί να δηλώνει ότι «είναι παχύ και χρειάζεται να χάσει επιπλέον βάρος». Συχνά παρουσιάζει σωματικά συμπτώματα (πχ. πονοκεφάλους, αίσθηση κρύου, κόπωση, δυσκοιλιότητα) και επιμένει ότι έχει «ιδιαίτερο» και διαφορετικό μεταβολισμό. Επιπλέον, αρνείται να αναγνωρίσει ότι πολλά από αυτά τα συμπτώματα είναι σοβαρές ιατρικές επιπτώσεις που προκαλούνται από την απώλεια βάρους και την ασιτία.

 

Ο/η ασθενής μετράει με ιδιαίτερη επιμέλεια τις θερμίδες που προσλαμβάνει, τρώει πολύ μικρές ποσότητες μόνο από ορισμένα τρόφιμα, κόβει την τροφή του σε μικρά κομμάτια και φροντίζει επιμελώς η ημερήσια πρόσληψή του να είναι η μικρότερη δυνατή. Τα άτομα αυτά ζυγίζονται κατ’ επανάληψη και αντλούν μεγάλη ικανοποίηση (θετικό επίτευγμα και αίσθηση αξίας) όταν κατορθώνουν να μειώσουν το βάρος τους. Παρουσιάζουν αύξηση σε ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές και ιεροτελεστίες, αϋπνία και υπερένταση που μπορεί να εκφράζεται με την μορφή υπεργυμναστικής. Είναι άτομα έξυπνα, με χαρακτηριστική τελειομανία και επιτυγχάνουν υψηλές επιδόσεις ακαδημαϊκά και επαγγελματικά. Όμως, σταδιακά επηρεάζεται η ποιότητα ζωής τους σημαντικά (ως αποτέλεσμα της ασιτίας και της συνεχούς απώλειας βάρους) και το άτομο μπορεί να είναι ανίκανο να συνεχίσει τις σπουδές του ή να εργαστεί κανονικά. Παρόλο που τα περισσότερα άτομα επιθυμούν να τελειώσουν το συντομότερο δυνατόν την δίαιτα, ο/η ασθενής με ανορεξία αυξάνει συνεχώς την αφοσίωσή του στην δίαιτα και αποσύρεται από την κοινωνική επαφή. Είναι δε ασύνηθες να αναζητήσει βοήθεια. Αυτό συμβαίνει μόνο έπειτα από επιμονή των γονιών, φίλων ή άλλων μελών του στενού περιβάλλοντος που ανησυχούν. Η Ψυχογενής Ανορεξία είναι δυνητικά θανατηφόρος νόσος. Όταν η απώλεια βάρους γίνει μεγάλη, τότε μπορεί να εμφανιστούν υποθερμία, βραδυκαρδία, υπόταση και σοβαρές μεταβολικές  διαταραχές (ηλεκτρολυτικές διαταραχές), κώμα και θάνατος.

 

Μαρία Σαμιώτη

Ψυχοθεραπεύτρια-Οικογενειακή Θεραπεύτρια

Master Practitioner on Eating Disorders and Obesity

[email protected]

www.werelate.gr

 

 

Βιβλιογραφία:

American Psychiatric Association [APA], Diagnostic and Statistical Manual of Mental Health-DSM IV-TR, 2000.

Grilo M. Carlos, Eating and Weight Disorders, Psychology Press 2006.

Lock J., Le Grange D., Agras S., Dare C., Treatment Manual for Anorexia Nervosa, The Guilford Press, London 2001.

Mitchel J., Peterson C., Assessment of Eating Disorders, The Guilford Press, New York 2005.

National Centre For Eating Disorders, Master Practitioner Skills for Eating Disorder, Προσαρμογή ΚΕΑΔΔ 2011. www.keadd.gr

Μάνος Νίκος, Βασικά Στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1997.

National Eating Disorders Association [NEDA], www.nationaleatingdisorders.org 2005.